Članovi Bečke filharmonije bili su nacisti a Novogodišnji koncert je ideja Gebelsa

Tweet

Već godinama, kad se prvog januara probudimo kasno, tamo pred podne, umorni i mamurni od dočeka još jedne nove godine, sedamo pred male ekrane i pratimo Novogodišnji koncert Bečke filharmonije, događaj koji počinje tačno u podne. Ali, ovih dana očekuje se objavljivanje dugo čuvanih tajni u vezi sa prošlošću ove čuvene muzičke institucije i taj izveštaj pomutiće nam sliku o Filharmoniji.

Orkestar poznat po Novogodišnjem koncertu koji se prenosi  u više od 80 zemalja, ima manje poznatu prošlost; da je bio instrument nacističke propagande. Skoro polovina muzičara Bečke filharmomije tokom Drugog svetskog rata bilo je učlanjeno u Nacističku partiju, pokazuju tek otkriveni podaci.

Malo je poznato da Filharmonija decenijama nije dozvoljavala potpun pristup svojim arhivama, što jeste bilo čudno ali šira javnost nije ni pretpostavljala zbog čega je  tako, šta krije slavni orkestar. Međutim, politički pritisak je doveo do osnivanja tročlane komisije istoričara, na čelu sa Oliverom Ratkolbom, koji su istraživali razdoblje između 1938. i 1945. godine. Ratkolb je takođe pokušao da reši decenijsku misteriju oko počasnog prstena dodeljenog nacističkom upravitelju Beča koji je, tvrdi se kod jednih, nadgledao deportacije na hiljade Jevreja ili je, kako kažu oni koji ga danas brane, okretao glavu na drugu stranu, ne poduzimajući ništa da to spreči.

Otkriveno je takođe da je razbuktavanjem nacizma  stvorena u beču i Austriji atmosfera identična onoj u Nemačkoj te da je u takvoj atmosferi 13 muzičara izbačeno iz orkestra zbog jevrejskog porekla, ili su bili u braku sa Jevrejima. Neki su nastradali zbog protivljenja aneksiji Austrije, pripajanju te zemlje Nemačkoj, provedenom po zamisli Hitlera, inače rođenog u Austriji.

Od trinaest muzičara izbačenih iz Bečke filharmonije njih pet umrlo je u koncentracionim logorima.

Istoričar Fric Trumpi, jedan od tri člana Komisije, rekao je da je Novogodišnji koncert smišljen pod nacističkim režimom. Filharmonija je retko kad u tom periodu izvodila dela porodice Štraus, kao što je valcer “Na plavom Dunavu”. Novogodišnji koncert služio je za promociju nacističke propagande o željenom imidžu po idejama Jozefa Gebelsa. On je, u svojim dnevnicima, napisao da bi austrijska metropola trebalo da bude viđena kao grad kulture, muzike, optimizma.

Bernadete Majerhofer, istoričar bečkog Univerziteta, ističe da je izbacivanje jevrejskih muzičara počelo čak i pre 1938. pod austro-fašizmom. To je period u kom je vlast u Beču bila okrenuta Italiji i tamošnjem političkom i državnom sistemu na čijem je čelu bio Musolini.

Objavljeni su i detalji o dodeli “prstena časti”, priznanja koje je u ime Bečke filharmonije uručeno 1942. godine  Balduru fon Širahu, nacističkom upravitelju Beča u vreme deportacije na desetine hiljada Jevreja. Širahu je napravljena kopija “prstena časti”, pošto je izgubio original, nakon što je pušten iz zatvora zbog zločina protiv čovečnosti.

Godinama su istoričari tražili da se otkrije identitet čoveka koji je dao Fon Širahu taj drugi prsten. Po navodima istoričara Vilijema Betlejma, čovek o kome se radi je Helmu Vobiš, trubač, član Nacističke partije i kasnije zloglasne Hitlerove Vafen SS divizije. Vobiš je bio otpušten 1945. godine  ali je nastavio svoju karijeru šest godina kasnije.

Otkriće o ponovnoj dodeli prstena nacističkom zlikovcu je izašlo na svetlo javnosti tek nedavno. Njegov sin Ričard je pisao o tome u knjizi 2004. ali je odbio da kaže ime čoveka koji je prsten predao njegovom ocu.

Klemens Helberg, direktor orkestra bio je optuživan zbog toga što nije uključio detalje o nacističkoj prošlosti Filharmonije u njegovu knjigu “Kraljevi demokratije” iz 1992. godine, koja se smatra za zvaničnu istoriju orkestra. Helberg je u svojoj istoriji izbegao ovaj “incident” tvrdeći da nije imao pristup svim bitnim dokumentima kada je pisao svoje delo.

Bečka filharmonija je proteklih godina dospela u žižu interesovanja i postala  predmet kritike zbog neodavanja priznanja jevrejskim muzičarima koji su bili deo njene istorije, kao i  negiranja kolaboracije sa nacistima. Te kritike su bile sve glasnije i brojnije pa je na kraju došlo do formiranja spomenute komisije čiji će izveštaj, nema sumnje, značajno urušiti ugled čuvenog orkestra. Ako ne u Austriji i Nemačkoj onda svakako u drugim delovima Evrope i sveta.

Tweet